Dilimize kurmaca belgesel ya da sahte belgesel gibi sıfatlarla da çevrilen ‘mockumentary’; sahte, imitasyon ve dalga geçmek amaçlı oluşturulmuş belgesel formatlı filmlere verilen isimdir.
Yalnız burada dikkat etmemiz gereken ince bir detay var, dalga geçmek amaçlı dediysek bunu sulu bir şaka olarak değerlendirmeyin. Bu türün asıl amacı belgesel tekniklerinin öne çarpan unsurlarını sorgulamak, belgeselin kodlarından yola çıkarak yeni bir sosyal anlayış biçimi oluşturmaya çalışmaktır.
İzleyicilerde gerçeklik algısı yaratmak ve izleyicilere içeriği daha kolay benimsenecek hale sokmak, karakterlerle empati kurmayı kolaylaştırmak amaçlarıyla da kullanılır.
Elbette ki bu türden ne kadar bahsetsek de az kalacak. Bu insanların ne yaptığını anlayabilmemiz için bu türün birkaç örneğini izlememiz gerekmektedir.
- Türün öncüsü olarak kabul edilen film: This Is Spinal Tap
İlk kez 1984 yılında Rob Reiner tarafından ‘mockumentary’ akımı film ile doğmuştur. Spinal Tap isimli İngiliz bir trash metal grubunun Amerika turnesini anlatan film, başta Spinal Tap isimli bir grup olmaması ve beraberinde anlatılan tüm hikayelerin kurmaca olmasıyla tüm izleyicilere keyifli bir yalan söylemektedir. Fakat her ne kadar yalan da olsa izlemesi çok keyifli, tavsiye edilir!
- Bir Woody Allen klasiği: Zelig
Başrolünde ve yönetmen koltuğunda Woody Allen’in yer aldığı Zelig, 1920’lerde, sansasyonel bir karakter olan ve kiminle tanışırsa onun özelliklerini kopya eden Leonard Zelig’in hikayesini anlatmaktadır. Siyah beyaz olarak çekilen bu kült film, halen daha izleyicileri güldürmekte ısrarcı.
Dipnot: Woody Allen’in Parayı Al ve Kaç isimli filmi de aynı türün bir örneği olarak kabul edilmektedir. Parodi bir suç hikayesini işleyen Parayı Al ve Kaç filmini de sizlere şiddetle öneririz.
- Gerilla bir sokak tiyatrosu hareketi: Noviembre
Sanatın tüm dünyayı değiştirebileceğini düşünen Alfonso, özgürce performanslarını sergileyebileceğini düşündüğü Madrid’e gider ve orada bulunan arkadaşlarıyla beraber gerilla bir sokak tiyatrosu ekibi kurar. Bu ekibe Noviembre, yani Kasım ismini koyarlar. Kurguladıkları oyunları meydanlarda, parklarda, caddelerde ve şehrin daha birçok noktasında sahnelemeye başlarlar. Bu işi para beklentisi olmadan yapan Noviembre ekibinin asıl amacı insanları etkileyebilmek ve onlara düşüncelerini aktarabilmektir.
Başrolünde Óscar Jaenada’nın yer aldığı bu film, son dönemlerin iyi ‘mockumentary’ örneği olarak akıllarda kalıyor.