Bilimsel gelişmelerde erkek egemen bir yaklaşım olduğu düşünülse bile kadınların yerini fark edebilmek lazım. Matematik, geometri ve fizik dahil olmak üzere çeşitli alanlara katkı yaptılar. Dünyanın en ünlü kadın matematikçileriyle tanışın ve yapılan katkıların tümünü öğrenin.
Matematik tarihine baktığınızda Newton, Einstein ve Pisagor gibi isimleri hemen hatırlarsınız. Kadınların matematiğe katkıları düşündüğünüzde ise aklınıza gelen isimler sınırlı olabilir. Bilimsel alanda sadece erkeklerin başarılı olduğu klişe söylemden başka bir şey değildir.
En Ünlü Kadın Matematikçiler Kimlerdir?
Geçmişe doğru baktığınızda matematiğe katkı sağlamış isimlerin çoğunlukla erkek olduklarını görürsünüz. Ancak dikkatli baktığınızda çığır açan işlere imza atan kadın matematikçilerle karşılaşırsınız. Bu kadınlar yaptıkları katkılarla sosyal normların değişmesini sağladılar.
Matematikte kadın başarıları diğer tüm bilimsel başarılar düşünüldüğünde pek bilinmezler. Kadın matematikçi başarıları bilimin cinsiyetten bağımsız olduğunu gösterdi. Ayrıca matematikçi kadınlar tüm başarılarıyla geriden gelenlere ilham kaynağı oldular.
1. Florence Nightingale
Florence Nightingale hemşirelik rolüyle ön planda olsa bile matematik tarihindeki kadınlar arasında önemli bir yere sahiptir. Savaştan döndükten sonra istatistikçi olarak görev aldı. Matematiği kullanarak sağlık hizmetlerini geliştirmeye odaklanan isimlerden oldu.
Florence Nightingale topladığı veriler sayesinde artan ölümlerin hastanelerdeki kötü sağlık koşullarıyla bağlantılı olduğunu ispatladı. Kadın matematikçilerin etkisini pratiğe dökmeyi başardı. Tüm eşsiz çalışmaları sayesinde sağlıkta temizliğin önemini tüm dünyaya yaydı.
2. Karen Uhlenbeck
Karen Uhlenbeck küçük yaştan itibaren bilimle ilgilendi ama profesyonel adımı atmaya kalktığında cinsiyet ayrımcılığıyla karşılaştı. Kayırmacı kurallar ona göre değildi ve kadın bilim insanlarının neler yapabileceğini dünyaya kanıtlamak için profesörlüğe kadar yükseldi.
Karen Uhlenbeck sicim teorisi ve gösterge teorisi gibi alanlara katkılar sundu. Matematikte kadınların neler yapabileceğini gösterdi. Matematik ile fiziğin kesiştiği noktalara ilgi duydu. Tüm bilimsel başarıları sayesinde en ünlü kadın matematikçilerden birisi oldu.
3. Emmy Noether
Emmy Noether tarihteki en etkili kadın matematikçilerden biridir. Genç yaşta matematiğe karşı isteksiz olsa bile aile bireylerinin izinden gitmeyi tercih etti. Fizik ile matematiği birbirine bağlayan Noether Teoremi ile kadınların matematiğe katkıları açısından iyi bir örnek sundu.
Emmy Noether kendi döneminde çığır açan işlere imza attı. Soyut cebir alanına eşsiz katkılar yaparak kadın matematikçilerin etkisini ispatladı. En önemli matematik dehalarından biri kabul edilerek bilimde kadının liderliğine öncülük etti ve matematik tarihindeki yerini aldı.
4. Ada Lovelace
Ada Lovelace dünyanın ilk kadın bilgisayar programcısı olarak kabul edilir. En ünlü kadın matematikçiler arasındadır. 1836 yılında Analytical Engine adı verilen algoritmayı geliştirdi. Çok genç yaşta hayatını kaybetse bile önemli kadın bilim insanlarından biri olmayı başardı.
Ada Lovelace çok kısa bir yaşama sahip olmasına rağmen matematik ve bilgisayar bilimlerinde ses getirdi. Matematikte kadın başarıları denildiğinde algoritmasıyla adı hemen akıllara gelir. Bilgisayarın potansiyelini ortaya çıkaran bilimsel başarılara öncülük eden isim oldu.
5. Hypatia
Hypatia, tarihte kadın matematikçiler denildiğinde en önde gelen isimlerden biridir. Üst düzey bir matematikçi olan Mısırlı Theon’un kızıdır. Babası dahil olmak üzere pek çok farklı matematikçiden daha başarılı işler gerçekleştirdi ve matematik tarihindeki yerini aldı.
Hypatia tarihte bilinen ilk kadın matematik öğretmenidir. Aynı zamanda astronomiyle ilgilenen kadın bilim insanlarından biridir. Bilimsel başarıları çok bilinmese bile kadınların matematiğe katkıları denildiğinde antik dönemlerden itibaren hep hatırlanan bir isim oldu.
6. Julia Robinson
Julia Robinson eğitim hayatının başlangıcında yaşadığı sağlık problemine rağmen bir dahi olduğunu kanıtladı. Hastalığı sebebiyle gidemediği okulunda üç tam dönemi tek dönemde tamamladı ve matematik tarihindeki kadınlar arasına adını yazdıracağını kanıtladı.
Julia Robinson matematik tarihinde çözülmesi zor kabul edilen Hilbert’in onuncu problem üzerinde çalıştı ve yıllar sonra çözümü buldu. Çığır açıcı başarısı sayesinde ünlü kadın matematikçilerden biri oldu. Aynı zamanda oyun teorisine çeşitli katkılar sundu.
7. Sofia Kovlevskaya
Sofia Kovlevskaya toplumsal normlara karşı gelerek matematikte kadınların başarılı olabileceğini gösteren isimlerden biridir. Genç yaştan itibaren bir matematik dehası olduğunu kanıtladı. Çalışmaları ve çabaları sayesinde matematikçi kadınlara ilham kaynağı oldu.
Sofia Kovlevskaya hayatının büyük bir kısmını erkeklere özgü kabul edilen eğitim ve öğretim ayrıcalıklarını kazanmak için geçirdi. Mücadelesi çok çetin geçti ama tarihte kadın matematikçiler denildiğinde akıllara kazınan en önemli figürlerden olmayı başardı.
8. Sophie Germain
Sophie Germain hayatını matematiğe adayan tarihe geçmiş kadın matematikçilerden biridir. 18 yaşında Ecole Polytechnique’e giderek matematik alanındaki kadınlar arasında fark yarattı. Latince öğrenerek daha farklı bilim insanlarının eserlerini anlamaya çalıştı.
Sophie Germain bilimde kadının liderliğini gösteren önemli bir adım attı. Başlangıçta kendisini erkek olarak tanıtmasına rağmen matematikte kadınların rolü için rol model oldu. Akıl hocasının desteği sayesinde hızla gelişti ve elastik teori olarak bilinen fikre öncülük etti.
9. Maryam Mirzakhani
Maryam Mirzakhani tarihe geçmiş kadın matematikçilerden biri olarak kabul edilir. Bir matematik profesörü olmasını sağlayan adım matematik olimpiyatlarına katılışıydı. Teorik matematikte çeşitli farklı araştırmaların önünü açan matematikçi kadınlardan biriydi.
Maryam Mirzakhani bilimsel başarılarıyla prestijli bir ödül olan Fields Medal’i kazandı. İranlı bir kadın olarak bilimde kadının liderliğine eşsiz bir örnek sundu. Kadın matematikçilerin etkisi denildiğinde akıllara ilk gelen isim olsa bile genç yaşta hayata veda etti.
En Bilinen Türk Kadın Matematikçiler Kimlerdir?
Türk kadın matematikçiler denildiğinde akıllara pek çok farklı isim gelir ve birilerinden söz etmeye çalışıldığında liste hep eksik kalabilir. Türkiye’de matematiğin gelişimine katkıdan diğer bilimsel çabalara kadar her alanda kadınların izine rastlamak mümkündür.
Matematik tarihindeki kadınlara baktığınızda dünya çapında başarılara imza atmış isimler görürsünüz. Türk kadın matematikçiler incelendiğinde her birinin fizik, astronomi, matematik, kimya ve geometri dahil olmak üzere farklı alanlarda çalışmaları hemen fark edilir.
1. Fatma Suzan Kahramaner
Fatma Suzan Kahramaner alanında yaptığı çalışmalar ile kadın matematikçi başarılarına ideal örnekler sunan isim oldu. Doktora tamamlayan ilk kadın Türk matematikçiydi. İstanbul Üniversitesi’nde matematik bölümünde analiz dersleri veren asistanlardan birisiydi.
Fatma Suzan Kahramaner karmaşık sayılar teorisine odaklandı ve bilimsel başarılarını Avrupa’nın pek çok üniversitesine yaydı. Üniversitelerdeki çalışmaları sayesinde matematikte kadınların rolünü gösteren bir etkinliğe sahip oldu ve yıllar boyunca akademisyenlik yaptı.
2. Hülya Şenkon
Hülya Şenkon, Türkiye’de matematik bölümü denildiğinde akıllara gelen ilk isimlerden biriydi. Matematikte kadınların rolünü destekleyici bir kariyerle ilerledi ve profesörlüğe kadar ulaştı. Soyut cebir üzerine çalışmalarını kitaba dönüştürerek başarılı kadın matematikçilerden oldu.
Hülya Şenkon profesörlüğü ve akademisyenliği döneminde sayısız çalışmaya katkı sağladı. Cebir ve sayılar teorisinde ön plandaydı. Türk kadın matematikçi başarıları denildiğinde örnek gösterilenlerdendi. Matematik araştırmalarına öncülük ederek geriden gelenlere ilham verdi.
3. Nermin Arık
Nermin Arık, matematikçi ve eğitmen rolüyle ön planda olan isimlerden biridir. Matematik üzerine yaptığı yüksek lisans sayesinde Türk olarak tarihte kadın matematikçilerden biri oldu. ABD’de başladığı doktorasına ise zorunlu koşullar sebebiyle tamamlayamadan yurda döndü.
Nermin Arık, TÜBİTAK ile yakın çalışarak matematik alanında pek çok yabancı eserin dilimize kazandırılmasını sağladı. Matematikte kadın başarıları denildiğinde akıllara gelen yerli isimlerden oldu. Uzun bir süre ise ODTÜ’de matematik üzerine eğitmenlik yaptı.
4. Selma Soysal
Selma Soysal matematikte kadınlar denildiğinde akıllara gelen ilk Türk isimdir. Türkiye’nin ilk kadın matematik profesörüdür. Cahit Arf ile doktora tezini tamamlaması hayatında önemli bir adım oldu. Paris’te ve Lonrda’da çalıştıktan sonra İstanbul Teknik Üniversitesi’nde görev aldı.
Selma Soysal operatör teorisi konusunda yaptığı çalışmalarla önemli bir yere sahip oldu. Yazdığı makaleler ve kitap doğrultusunda matematik alanındaki kadınlar arasında yer almayı başardı. Aynı zamanda fonksiyonel analiz alanında bir dizi farklı çalışmaya imza attı.
5. Feryal Özel
Feryal Özel en ünlü Türk kadın matematikçiler arasında yer alır. Matematik eğitimini okul birinciliğiyle taçlandırdıktan sonra fizik üzerine yüksek lisans yaptı. Alanında dünyanın en bilindik isimlerinden biri olarak tarihe geçmiş kadın matematikçiler listesine katıldı.
Feryal Özel profesör olmadan önce NASA ile çalışmalara başladı ve uzun yıllar boyunca bu kurumda görev aldı. NASA’nın Uzay Teleskopu projesinin başına geçti. İlk kez kara deliğin görüntülenmesini sağlayan matematik alanındaki kadınlardan birisi oldu.