Dil yaşayan ve sürekli büyüyen bir varlıktır. Kültürel etkiden ticarete kadar her etkileşim dili zenginleştirir. Türkçe sanılan sözcükler yabancı dillerden dilimize geçmişlerdir. Genel olarak bu sözcükleri kökenlerinden bağımsız olarak kendi dilimize ait görür ve kullanırız.
Toplumların daima birbirine yakın yaşadıkları coğrafyalarda diller arası etkileşimler çok daha sık olur. Türkçeye geçmiş kelimeler genel olarak bu sınıftadırlar. Dil tarihini bilmeden veya sözcüklerin kökenine inmeden onların nereden geldiklerini anlamak pek kolay olmayabilir.
Türkçe Sanılan Sözcüklerin Kökenleri
Türkçe sanılan sözcükler farklı dillerden dilimize geçmiş olan kelimeleri ifade ederler. Dillerin dinamik doğası gereği insan etkileşimleriyle hızlı bir şekilde evrimleşme söz konusu olur. Kelime etimolojisi fark etmeksizin her alanda farklı dillere geçmiş kelimeler bulursunuz.
- Özgünlük: Farklı bir dilden dilimize geçmiş olan kelime genel olarak kültürel bağlamla birlikte aktarılır. Benzer durum Türkçe alıntı kelimeler için geçerlidir.
- Teşvik: Gündelik yaşantıda bir şekilde yabancı kelimelerin bilinmesi ve kullanılması kültürel bağlantıyı teşvik eder. Türkçe olmayan kelimeler dile yerleşebilirler.
- Çeşitlilik: Toplumlar yabancı terimleri kullandıkları taktirde kültürel ilerlemenin önünü açarlar. Türkçeye geçmiş kelimeler çeşitliliğe önemli katkı sağlarlar.
- Zenginleştirme: Türk dili yabancı kelimeleri bünyesine katarak zenginleşebilir. Yeni fikirler, uygulamalar, yenilikler ve çok daha fazlasına açılan uygun bir kapı bulunabilir.
Türkçe sözcük kullanımı çok önemli olsa bile yabancı kökenli kelimelerin benimsenmesi insanların birbirlerine bağlığını gösterir. Yabancı kökenli Türkçe sözcükleri incelediğinizde hızlıca bunun farkına varırsınız. Üstelik kelimelerin köken bilgisine ulaşmanıza gerek yoktur.
Türkçe Kelimeler Nasıl Ayırt Edilirler?
Türkçe sanılan sözcükleri hemen fark edebilmek için dilin nasıl kullanıldığına odaklanmanız gerekir. Türkçe kelimelerin oluşumunda belli başlı kurallar vardır. Söz konusu kuralları bildiğiniz sürece yabancı kelimeler ile Türkçe kelimeler arasındaki ayrımı hemen yapabilirsiniz.
- Türkçe sanılan sözcükleri diğerlerinden ayırt etmek için baş harflerine bakabilirsiniz. Çünkü Türkçe kökenli kelimeler “c, ğ, l, m, n, r, v, z” harfleriyle başlamazlar.
- Doğru Türkçe kullanımı için harflerin konumuna dikkat edebilirsiniz. Türkçe kelimelerde iki sesli harf ve kelime köklerinde iki ünsüz yan yana olmaz.
- Yanlış bilinen Türkçe kelimelere ulaşmak için “f, h, j, v” harflerini kontrol etmeniz yeterlidir. Türkçe kelimelerde bu harfler yoktur ve ilgili kelimeler farklı dillerden gelmedir.
- Türkçe dil tarihine bakıldığında sesli harf uyumuyla karşılaşırsınız. Türkçe kelimelerin içerisinde hem ince sesli harf hem de kalın sesli harf aynı anda bulunmaz.
Türkçe sanılan sözcükleri diğerlerinden ayırt etmek aslında oldukça kolaydır. Sadece günlük yaşantımızda bunların neler olduğunu ilk bakışta fark edemeyiz. Ayrıca diller açısından Farsça, Arapça ve Osmanlıca kökenli kelimeleri birbirine karıştırmak kolaydır.
Sık Kullanılan ve Türkçe Zannedilen Sözcükler
Dil daima yaşayan ve sürekli evrim geçiren bir varlıktır. Günlük hayatta kullanılan sözcüklere baktığınızda diğer kültürlerden ödünç alınan pek çok ifadeyle karşılaşırsınız. Bu sebeple Türkçe sanılan sözcüklerin büyük bir kısmının yabancı kökenli olduğunu fark edebilmek kolay değildir.
Yabancı kökenli kelimeler sadece günlük dile yerleşmekle kalmazlar. Aynı zamanda iletişim kurma biçiminizi etkilerler. Türkçe zannedilen kelimelerde bunun izlerini rahatlıkla görürsünüz. Doğru Türkçe kullanımına dikkat ettiğiniz sürece modern dilde daha fazlasına ulaşırsınız.
1. Arapça Kökenli Kelimeler
Yanlış bilinen Türkçe kelimelerin bir kısmı Arapça kökenlidirler. Yıllardır süren toplumsal ve coğrafi etkileşim sebebiyle bazı kelimeler dilimize yerleşmişlerdir. Köken bilgisi hemen fark edilmese bile Arapça kökenli kelimeler açısından bu durum biraz daha belirgindir.
- Hafıza: Arapça “hıfz” kökünden gelen bir kelimedir. “Saklayan” veya “muhafaza eden” anlamına gelir. Bellek, akıl ve zihin kelimelerinin yerine kullanılır.
- Mavi: Arapça “mayi” köküne bakmak gerekir. “Suya ait, “su gibi”, “su rengi” anlamlarına gelir. Yerine kullanılabilecek farklı bir kelime yoktur.
- Limon: Doğrudan Arapça kökenli olan bir kelimedir ve diğer dillere olduğu gibi geçmiştir. Farsça olarak bakıldığında yine aynı durumla karşılaşılır.
- Kalem: Arapça “kalam” kökünü incelemek gerekir. “Kamıştan yapılmış yazı aracı” anlamına gelir. Dilimizde “yazar” ve “yazı” olarak mecazi anlamları vardır.
- Kitap: Arapça kökenli bir sözcüktür. “Belge” veya “yazılı şey” anlamına gelir. Dilimize epey bir yerleşmiş ve yaygın olarak kullanılan kelimelerden biridir.
- Kütüphane: Karma kökene sahip bir sözcüktür. Arapça ve Farsça iki kelimenin birleşimiyle oluşmuştur. “Kitaplık” ve “kitabevi” kelimelerinin yerine kullanılabilir.
- Kelime: Arapça kökenli “kelam” kelimesinden gelir. “Söylenen şey” anlamını taşır ve sözcük ile aynı anlamda kullanılır. Dilimize yerleşen en yaygın ifadelerden biridir.
- Beyaz: Arapça kökenli “bayad” kökünden gelen bir kelimedir. “Beyaz olma” ve “beyazlık” gibi bir sıfatın yerine tercih edilir. Ak kelimesinin aynısıdır ve Türk dilinde yer edinmiştir.
Günlük hayatta kullanılan sözcüklerin büyük bir kısmı farklı kökene sahiptirler. Tarihin belirli bir kısmında sürekli Arap coğrafyasıyla olan etkileşim sebebiyle dilimizde Arapça kökenli kelimeler oldukça fazladır. Benzer durum Osmanlıca kökenli kelimeler için geçerlidir.
2. Farsça Kökenli Kelimeler
Türkçe ile Farsça birbiriyle yakın ilişki içerisindedir. Farsçadan dilimize geçmiş 1000’den fazla kelime vardır. Türkçe sanılan sözcükler denildiğinde bunları görürsünüz. Ayrıca, Türkçe alıntı kelimeler düşünüldüğünde Farsçada 3000’e yakın kelime bulunur.
- Karpuz: Karpuz kelimesinin Yunancadan dilimize geçtiği düşünülse bile asıl kökeni Farsçadır. Yunancada “karpos” olarak yazıldığından oradan geldiği düşünülür.
- Pencere: Farsça kökenli kelimelerden biridir. “Pancara” olarak ifade edilir ve “evin aydınlanma deliği” anlamına gelir. Doğrudan alıntı olarak kabul edilebilir.
- Siyah: Farsça kökenli bir diğer kelimedir. Dil kökenleri analizi yapıldığında “syav” sözcüğünden geldiği görülür ve dilimizde “kara” sözcüğüne eşdeğerdir.
- Berber: Latince kökenli olduğu düşünülse bile dilimize Farsçadan geçmiştir. Farsça hali yine “berber” şeklindedir. Türkçeye geçmiş kelimeler arasında sık kullanılanlardandır.
Dilimize geçmiş Farsça kökenli kelimelerin bir kısmı genelde Arapça kökenli kelimelerle karıştırılırlar. Türkçe olmayan kelimeleri diğerlerinden ayırt etmek kolay olsa bile köken bilgisi düşünüldüğünde Arapça ve Farsça kelimeleri birbirinden ayırmak zor olabilir.
3. Fransızca Kökenli Kelimeler
Türkçe sanılan sözcüklerin büyük bir kısmı Fransızcadan dilimize geçmiştir. Fransızcadan dilimize geçtiği düşünülen yaklaşık 5000 kelime olduğu kabul edilir. Bazıları Türkçe sözcük kullanımının yerini almış durumdadırlar ve gündelik hayatımızın olağan parçası halindedirler.
- Bagaj: Fransızca “bagage” kelimesinden dilimize geçmiştir ve “yolculukta taşınan ağırlık” anlamına gelir. Kelime etimolojisi açısından ise İspanyolca ile bağı olduğu düşünülür.
- Telefon: Fransızca “telephone” kelimesinden gelmedir. “Sesi uzağa iletme aracı” olarak tanımlanır. Etimolojik olarak ise kökünün Yunancaya dayandığı ifade edilir.
- Avukat: Dil tarihine bakıldığında Latince kökenli olduğu düşünülse bile dilimize Fransızcadan gelmedir. “Tanık olarak mahkemeye çağrılan kimse” anlamındadır.
- Ceket: Türkçe sanılan sözcüklerden en yaygın olanıdır. Fransızcadan dilimize geçmiştir. Dil kökenleri analizinegöre ise Latinceye kadar uzanan bir geçmişi vardır.
- Brüt: İlk bakışta Türkçe olmadığı fark edilen bir kelimedir. Fransızca kökenli sözcüklerden biridir ve “işlenmemiş” anlamına gelir. Latinceden Fransızcaya geçtiği düşünülür.
- Sömestr: Fransızca kökenli bir kelime olmasına rağmen dilimizde yaygın olarak kullanılır. “Altı aylık süre” anlamına gelir ve Türkçe dil bilgisi kurallarıyla uyumlu değildir.
- Poşet: Fransızcada yer alan “pochette” sözcüğünden dilimize gelmiştir. “Torbacık” manasında kullanılır ve dil tarihine bakıldığında “poque” kökünden geldiği görülür.
- Kampüs: Fransızcadan dilimize yerleşmiş kelimelerden biridir. Dil kökenleri analizine bakıldığında İtalyancadaki “campo” sözcüğünden geldiği görülebilir.
- Portakal: Fransızcadaki “portugal” kelimesinden gelir. Günlük yaşantımızda sıkça kullandığımızdan Türkçeleşen yabancı kelimelerden biri olarak kabul edilir.
Türkçe sanılan sözcüklerin bir kısmının Fransızcadan dilimize geçmesi şaşırtıcı değildir. Özellikle Osmanlı döneminde yurt dışına eğitime gidilmesi kelimelerin geçişini kolaylaştırmıştır. Pek çoğu Türkçe dil bilgisi kurallarıyla uyumlu olmasa bile gündelik yaşantımızın bir parçasıdırlar.
4. Diğer Dillerden Gelen Kelimeler
Türkçe zannedilen kelimelerin büyük bir kısmı Arapça, Farsça ve Fransızca kökenli olsa bile daha farklı dillerden gelen yabancı kökenli Türkçe sözcükler bulabilmek mümkündür. Türkçe dil tarihine bakıldığında farklı dillerle olan etkileşim fazlasıyla zenginleşmeyi sağlamıştır.
- Şapka: Rusçadan dilimize geçtiği düşünülen bu kelime Bulgarca ve Sırpça dillerinde aynı anlamda kullanılır. Genel olarak ise anlamı “küçük külah” ifadesinden gelir.
- Otoban: Almancadan dilimize geçen nadir kelimelerdendir. Almancada “otomobil” ve “yol” anlamına gelen sözcüklerin birleşiminden meydana gelir.
- Salata: Türkçe sanılan sözcüklerden biridir ama İtalyancadan gelir. Venedikliler dönemine kadar uzanan tarihi vardır ve tam olarak kökeni “herba salata” ifadesidir.
- İskele: Türkçe sanılan sözcüklerden olsa bile İtalyanca kökenlidir. “Scala” ifadesinden türemiştir ve Türkçeleşen yabancı kelimeler denildiğinde ilk akla gelenlerdendir.
- Masa: İtalyancadan gelen bir kelimedir. Kökeni ise “mensa” ifadesidir ve “küçük taşınabilir mobilya” olarak bilinir. Türk Dil Kurumu bu kelimenin kökenini Rumca kabul eder.
Türkçe sanılan sözcükleri farklı dillerde görmek mümkündür. Türk Dil Kurumu farklı dillerden gelen kelimeleri yerelleştirmek için yoğun çaba gösterir. Bazıları ise hayatın akışı doğrultusunda olağan haliyle dilimize yerleşerek yaşamın bir parçası haline gelmiş durumdadır.