Derealizasyon Nedir?

Derealizasyon kişinin gerçeklik algısının yitirilmesi anlamına gelir. Kişi kendini rüyada gibi hissedir ve gerçekler olabildiğince çarpıtılmış olur. Zaman algısını yitirmek, sürekli uyuşuk bir ruh haline sahip olmak ve kendine yabancılaşma hissi en önemli belirtilerdir.

Kişinin derealizasyon yaşaması stres, travma ve psikolojik bir takım bozuklukların bir getirisi olabilir. Belirtilerin altında genelde dikkat çekici bir neden vardır. Bu sebeple derealizasyon bozukluğunun tedavisinde psikoterapiye ve çeşitli ilaçlara başvurulabilir.

Derealizasyon Nedir?

Derealizasyon, kişinin kendisini çevresinden ve o an yaşadığı deneyimlerden kopuk hissetme durumudur. Her ne kadar zaman zaman kişinin kendisini boşlukta hissetmesi normal olsa bile derealizasyon bozukluğu yaşayan kişilerde boşluk hissi sürekli kendini gösterir.

Eğer belirli sebeplerden ötürü derealizasyon yaşarsanız odaklanma, diğer insanlarla etkileşime girme ve normal yaşantınıza devam etme konusunda çok ciddi sorunlar yaşarsınız. Bir anlamda çevrenizi gözlemleyebilirsiniz ama hiçbir şekilde müdahale edemezsiniz.

Yabancılaşma hissi yaşamaya başladığınızda nerede olduğunuzu bilirsiniz. Tam olarak neler yaşandığınızı fark edersiniz. Ancak psikolojik faktörler sebebiyle deneyimleriniz gerçek dışıymış gibi hissedersiniz. Dünyayı büyük bir sis bulutunun içinde görürsünüz.

Kelime Anlamında Derealizasyon Ne Demek?

“Derealization” veya “derealisation” olarak adlandırılan bu kelime iki veya üç kelimenin birleşiminden oluşur. Bir kısım ifadelere göre “-de”, “-real” ve “-ization” kelimelerin birleşimidir. Diğer taraftan sözcüğün “-derealize” ve “-ation” olarak ayrılabileceği belirtilir.

“Depersonalizasyon-derealisyon bozukluğu” (depersonalization-derealization disorder) olarak adlandırılan durum bir tür psikolojik bozukluktur. Kişi dünyayı gerçek dışı görmeye başlar ve bu durum süreklilik göstererek kişinin hayatını tamamen etkisi altında bırakır.

Derealizasyon Testleri Nelerdir?

Bir derealizasyon testi kişinin çevresinden kopma ve gerçeklik algısını kaybetme durumunu değerlendirmek için gerçekleştirilir. Yapılacak test DPDR (Depersonalization-Derealization Disorder) kriterlerine dayalı olarak gerçekleştirilir ve kişinin eğilimlerini saptamaya yarar.

• IDRlabs: IDRlabs tarafından hazırlanan test, Dissociative Experiences Scale-II tabanlıdır. Sonuçlar daha isabetli gibi gözükse bile eğitici olması amacıyla kullanılması önerilir. Doğrudan bu teste bağlı olarak kendinize tanı koymaya çalışmamalısınız.
• PsychMechanics: PsychMechanics tamamen “katılıyorum” ve “katılmıyorum” seçenekleriyle ilerleyen bir DPDR testine sahiptir. İlgili derealizasyon testi bir ön tanı olarak değerlendirilebilir. Bir psikiyatr veya psikoloğa gitme konusunda sizi ikna edebilir.
• Psyev: Pysev, DPDR gibi bir mental rahatsızlığa sahip olup olmadığınızı öğrenmenizi sağlayacak basit bir teste sahiptir. Bu derealizasyon testi herhangi bir klinik destek almaya başlamadan önce size yol gösterebilecek önemli bir yardımcı araç olabilir.
• Quiz Expo: Bilimsel bir tanıdan ziyade herhangi düzeyde bir derealizasyona sahip olup olmadığınızı öğrenmek için Quiz Expo’nun testine katılabilirsiniz. Test DSM-5 kılavuzuna bağlı bir şekilde oluşturulmuştur ve bilimselliğe olabildiğince yakındır.

Herhangi bir testi tamamlarken sonuçlar sonrasında panik yapmamalısınız. Kişi herhangi bir sonuç sonrası kendini garip hissetmek durumunda kalabilir. Ancak testlerin amacı sizi bilgilendirmek ve bir bulgu söz konusuysa psikolojik destek almaya ikna etmektir.

Derealizasyon Neden Olur?

Öncelikle aşırı uykusuz olduğunuzda ve çok yoğun stresle boğuşmak zorunda kaldığınızda yaşamıyormuş gibi hissetmek normal bir durumdur. Dönem dönem insanlar bu tür bir problemle karşı karşılaşırlar. Yaşanan sorun izole bir şekilde kalarak ortadan kaybolur.

• Kişilik Bozuklukları: Borderline kişilik bozukluğu gibi kişilik bozuklukları insanların düşünce yapılarını etkilerler. Gerçekliği algılama biçimleri değiştiğinden bu tip insanların derealizasyon yaşama olasılıkları çok daha yüksek kabul edilir.
• Nörolojik Problemler: Çok nadiren bile olsa derealizasyon bir beyin hasarından veya epilepsi gibi nörolojik problemlerden kaynaklanabilir. Aynı zamanda uzun süreli madde bağımlılığına bağlı olarak gelişen bozukluklar tetikleyici faktöre dönüşebilirler.
• Yoğun Stres: Psikolojik problemlerin arka planında genellikle aşırı stres gibi etkenler yer alabilir. İnsan zihni strese karşılık olarak bir tür savunma mekanizması devreye sokar. Kişi kendini yaşamıyor gibi hissetmekzorunda kalsa bile geçici bir durumdur.
• İlaçların Etkisi: Bazı durumlarda kişiler kullandıkları reçeteli ilaçlar sebebiyle yabancılaşma hissine sahip olabilirler. Herhangi bir problemin çözülmesi için gerekli olan ilaçlar bu tür bir yan etki yaptıklarında hemen doktora tekrar danışılmalıdır.
• Dissosiyatif Bozukluklar: Hafıza kaybı ve kimlik karmaşası gibi sorunlar sebebiyle kişi kendisini yaşamıyor gibi hissetmek zorunda kalabilir. Bu durum açık bir şekilde kişinin derealizasyon yaşamaya başladığının önemli bir göstergesi olabilir.
• Anksiyete Bozuklukları: Yüksek düzeyde kaygı ve panik yaşamak beynin algısını etkileyerek bir takım değişikliklere neden olabilir. Kendini rüyada gibi hissetmek tarzı problemler kimyasal salınımların değişmesinden ötürü ortaya çıkabilir.
• Ruhsal Bozukluklar: Ruhsal bozukluk olarak sınıflandırılan depresyon, bipolar bozukluk ve diğer problemler derealizasyon belirtilerinin ortaya çıkmasına sebebiyet verebilir. Kişi kısa sürede gerçeklikten kopma hissinesahip olabilir.
• Psikotik Bozukluklar: Şizofreni gibi psikotik bozukluklar kişide yabancılaşma hissinin ortaya çıkmasına neden olabilirler. Beraberinde gerçeklikten kopma hissi ortaya çıkabilir. Tedavinin mümkün olabilmesi için kişinin kontrol altında tutulması önemlidir.

Kendinizi rüyada gibi hissetmek sürekli yaşadığınız bir probleme dönüştüyse kontrol gereklidir. Yaşantınızın derinliklerinde ele alınması ve çözümlenmesi gereken bir problem var demektir. Çünkü derealizasyonun en önemli nedeni travmatik bir olay yaşamış olmaktır.

Derealizasyon Belirtileri Nelerdir?

Kendinizi rüyada gibi hissetmek bir tür dissosiyatif problemin belirtisi olabilir. Çevrenizle gerçeklik bağınızı koparırsınız. Derealizasyon belirtileri oldukça çeşitlidirler ve hangisinin kişinin üzerinde daha fazla etkiye sahip olduğunu tanımlamak kolay olmayabilir.

• Bulanık Görme: Kişiler derealizasyon bozukluğu sırasında bulanık ve sisli görme sorunlarıyla boğuşabilirler. Hemen hemen her şey gerçek dışı gibi gözüktüğünden kişinin görsel algısında problemler oluşur. Kişi çevreyle olan bağını epey bir kopartır.
• Rüya Hissi: Kendini rüyada gibi hissetmek en yaygın belirtidir. Kişiler bedenlerinin dünyadan kopuk gibi olduklarını anlatırlar. Belirtiler sürekli gelip giderler ve en önemlisi kişiler aylarca sürebilecek bir takım hislerle baş etmek zorunda kalabilirler.
• Çevreyi Garipseme: En dikkat çekici belirtilerden biridir. Kişiler çevresindeki her şeyi garipsemeye başlarlar ve kendini rüyada gibi hissetmek ilk tarif ettikleri durumlardandır. Bir başka yönden ise kişiler kendini bir filmin içinde zannederler.
• Tanıma Zorluğu: Herhangi bir şekilde derealizasyon belirtileri gösteren kişiler daha önceden tanıdıkları insanları hatırlamada problem yaşarlar. Tanıdık insanları tanıyamama hissi çok yaygındır ve en önemli belirtilerden biri olarak kabul edilir.
• Uzak Hissetmek: Kişiler kendilerini gerçekleştikten çok uzak hissederler. Duruma yönelik bir tanım talep edildiğinde kendilerini gözlemci olarak nitelendirirler. Etrafta olun biteni anlarlar ama yaşanan pek çok şeye yönelik algıları değişmiş olur.
• Boğuk Sesler: Kişi dışarıdan gelen sesleri boğuk veya daha yüksek algılayabilir. Değişen algı seslere etki eder. Bulanık görmeyle birlikte sesler olduğundan daha farklı hissedilir. Kişiden kişiye farklı olmak üzere seslerin yoğunluğu bile değişkendir.
• Film Hissi: Kişiler gerçeklik algılarını kaybettiklerinde kendilerini bir filmin içinde olduklarını düşünürler. Bazı kişiler ise yaşadıkları o anı film izlermiş gibi tanımlarlar. Kafa karıştırıcı bir durumdur ama gerçeklik algısının kopmasına yönelik en net belirtidir.
• His Değişimi: Kişiler hislerinde uyuşukluk ve her zamankinden farklı bir durum algılayabilirler. Hayatlarını dışarıdan bir gözle gördüklerini düşünürler. Gerçekte olan ise hislerinin değişmesidir. Bu sebeple kendini garip hissetmek onlara doğal gelir.
• Zaman Algısı: Kişiler zaman algılarını kaybederler ve zamanın çok daha hızlı geçtiğini düşünebilirler. Zaman algısının değişmesi kişilerin tüm işlem becerilerini etkiler. Bu durum sık sık tekrarlanıyorsa derealizasyon ilaçlarıyla kontrol altına alınmalıdır.
• Farklı Boyutlar: Kişiler çevrelerinde gördükleri nesnelerin farklı boyutlarda olduğunu ifade edebilirler. Nesneler normalden daha büyük veya daha küçük olurlar. Görüntüler bulanıklaşabilir ve çevreye yönelik çarpık bir algı ortaya çıkabilir.

Bu tür bir dissosiyatif problem yaşayan kişiler sadece dış çevrelerinden koparlar. Bazen ise kendilerinen veya düşüncelerinden uzaklaşırlar. Düşüncelerden uzaklaşmak, kendini rüyada gibi hissetmekten çok daha farklıdır. Genel olarak ise depersonalizasyon olarak adlandırılır.

Derealizasyon Nasıl Geçer?

Derealizasyon tek başına bir hastalığın belirtisi değildir. Çünkü uyku problemleri ve ilaçların yan etkisi gibi durumlarda ortaya çıkabilir. Bu sebeple zaman zaman insan kendini garip hissetmek zorunda kalabilir. Soruna dönüştüğü nokta ise tekrarların olmasıdır.

• Bilişsel Terapiler: BDT gibi bilişsel terapiler gerçeklik hissini kaybetmiş kişilerde önemli bir tedavi yöntemi olabilir. Ancak terapilerde sürekliliğe dikkat edilmelidir. Seansların aksatılması kişi açısından tedavinin işe yaramaması anlamına gelebilir.
• İlaç Tedavisi: Dissosiyatif türdeki problemleri tedavi etmede kullanılan bir takım ilaçlar vardır. Psikiyatr onayı sonrasında derealizasyon ilaçları kullanabilirsiniz. Genel olarak derealizasyon ilaçları problemin ardındaki sebepleri yatıştırmayı başarabilirler.
• Üçüncü Dalga: Diğer pek çok terapi yönteminden ayrı olarak ele alınan üçüncü dalga terapiler gerçeklik hissini kaybeden kişilerde işe yarayabilirler. ACT ve DBT yöntemleri doğru uygulanırlarsa kişinin duygularını düzene sokmak mümkün olabilir.
• Diğer Terapiler: Kişide gerçeklikten kopma hissi varsa ve bu büyük oranda travmatik bir sebeple ortaya çıktıysa çeşitli terapilere başvurulur. Kişi için uygun görülürse ART, CPT ve EMDR adı verilen terapilerle derealizasyon tedavisi uygulanabilir.

Derealizasyon tedavisi için kullanılacak yöntem problemin altındaki sebebe göre değişkenlik gösterir. En iyi değerlendirmeyi yapacak kişi psikolog veya psikiyatristtir. Yapacağınız görüşmelerle derealizasyon tedavisi için en uygun yöntemi belirlenmesini sağlayabilirsiniz.