İçinde Hiç ‘E’ Harfi Geçmeyen Koca Bir Roman: Kayboluş

Kimi otoriteler tarafından bir çılgın olarak görülen Lipogram akımını hiç duydunuz mu? Lipogram belli bir sesin (a/b/c/x/y/z vb.) hiç kullanılmadan yazıldığı eserlere verilen isimdir.

İlk olarak M.Ö. 538 yılında Yunan şair Lasus tarafından, “S” harfi kasıtlı bir şekilde ihmal edilerek oluşturulmuş bu akım, günümüze kadar pek çok ürün çıkartarak devam etmiştir.

Amerikan yazar Ernest Vincent Wright’ın “Gadsby” eserinde bu akım tekrar hatırlanmış, zamanla müzik dünyasına da sıçramış ve içinde “do, re, mi,” gibi en çok kullanılan notalar geçmeyen eserler ortaya koyan besteciler çıkmıştır.

Fakat işin ilginç kısmı, George Perec’in olaya el atmasıyla başlıyor.

Fransız romancı Perec, içinde hiç ‘E’ harfi geçmeyen koca bir roman yazıyor ve lipogram akımını kitlelere kabul ettiriyor.

İçinde hiç ‘E’ harfi geçmeyen koca bir roman… İsmi de içeriği gibi manidar: “Kayboluş”.

Şimdi işin ilginç kısmına gelelim. Kayboluş, yani “La Disparition” romanı İngilizce, Almanca, İtalyanca, İspanyolca, Felemenkçe, Rusça, Hırvatça, Sırpça, Türkçe ve hatta Japonca gibi dillere de “e” sesi kullanılmadan çevriliyor.

Bu avangart edebi eseri Türkçe’ye kazandıran Cemal Yardımcı, şöyle diyor;

“Fransızca’da e harfi kullanmamaya karar verdiğinizde kelime hazineniz yüzde 30-40 oranında daralıyor. Türkçe’de ise bu oran dörte bire iniyor. ‘Sen, ben, ve, -ken’ gibi kelime ve ekleri kullanamamak insanı bir hayli zorluyor.”

Anton Voyl adlı bir adamın kayboluşu polisiye kurgusuyla okuyucuya aktarıldığı bu romanda, ‘E’ harfinin de dünyadan kaybolmasının sebebiyle ilgili çeşitli rivayetler söz konusu.

Kimine göre Perec’in böyle bir çılgınlığa kalkmasının tek sebebi, ‘E’ harfinin, Fransız işbirlikçiler tarafından Nazilere teslim edilen ve toplama kampında ölen annesini simgelemesi…